Soya, hindistan cevizi, badem, pirinç, fındık, yulaf ve kinoa... Sağlıklı beslenme dünyasında bitkisel sütlerin bilinirliği artarken, detaylarını Diyetisyen Büşra Ünlen Demir anlatıyor.

&Ccedil;ocukluk yıllarımızdan beri s&uuml;t&uuml;n ne kadar gerekli bir besin olduğu anlatılır hep. Bir s&uuml;re &ouml;ncesine kadar ise sadece inek ve ke&ccedil;i s&uuml;t&uuml; olarak az alternatifle karşılaşsak da, artık hayatımızda &ldquo;bitkisel s&uuml;t&rdquo; kavramı kendini g&ouml;steriyor. Soya, hindistan cevizi, badem, pirin&ccedil;, fındık, yulaf ve kinoa gibi sayısız se&ccedil;enek karşımıza &ccedil;ıkarken, inek s&uuml;t&uuml;nden neden uzaklaştığımızı, bitkisel s&uuml;tlerin avantaj ve dezavantajlarını Diyetisyen B&uuml;şra &Uuml;nlen Demir ile konuştuk.

G&uuml;n&uuml;m&uuml;zde pek &ccedil;ok beslenme şekli kendini g&ouml;steriyor. Bu noktada s&uuml;t t&uuml;ketimi konusunda da artık sadece inek ya da ke&ccedil;i s&uuml;t&uuml;ne bağlı değiliz. Alerjisi ve laktoza karşı hassasiyeti olanlar i&ccedil;in ne gibi s&uuml;t alternatifleri mevcut?

G&uuml;n&uuml;m&uuml;zde artık olduk&ccedil;a sık t&uuml;ketilen, sade t&uuml;ketiminin yanında inek s&uuml;t&uuml;n&uuml;n yer aldığı her noktada kullanılabilen, kahvelere, tariflere eklenen pek &ccedil;ok s&uuml;t &ccedil;eşidi mevcut. Bunlar genellikle bitkisel kaynaklı olarak; soya s&uuml;t&uuml;, hindistan cevizi s&uuml;t&uuml;,badem s&uuml;t&uuml;, kenevir s&uuml;t&uuml;,pirin&ccedil; s&uuml;t&uuml;, kinoa s&uuml;t&uuml; ve yulaf s&uuml;t&uuml; gibi alternatifler olarak karşımıza &ccedil;ıkıyor.

İnek s&uuml;t&uuml; kullanımına karşı artık daha temkinliyiz. İnek s&uuml;t&uuml;n&uuml;n dezavantajları neler?

Beslenme konusunda inek s&uuml;t&uuml; son birka&ccedil; yılın tartışmalı konularından. &Ouml;zellikle alerjen y&uuml;k&uuml; ile g&uuml;ndeme gelmekte. Esasında net olarak dezavantajı laktoz intoleransı veya alerjisi olan kişilerde gaz, karın ağrısı ve ishale neden olması. Ancak &ccedil;alışmalar bu dezavantajının yanında bağırsaktaki emilimi ve Ig değerleri ile etkisi &uuml;zerine olup alerjik semptomların varlığını g&ouml;steriyor. Tabii ki net sonu&ccedil;lar i&ccedil;in daha fazla s&uuml;re ve insan &ccedil;alışmasına ihtiya&ccedil; duyuluyor. Bunların dışında eğer inek s&uuml;t&uuml; t&uuml;ketiminde porsiyon aşılırsa, hayvansal kaynaklı ve doymuş yağ i&ccedil;eriğinin fazla olması nedeniyle kolesterol&uuml; y&uuml;kselterek kalp, damar hastalıkları riskini arttırabiliyor. Ayrıca UHT s&uuml;tler, y&uuml;ksek sıcaklıklarda kısa s&uuml;rede ısıtılır ve soğutulmadan steril şişelerde depolanır. İşlem sırasında zararlı bakterilerin yanında yararlı bakterilerin kaybı da olabilmektedir.

Laktoz intoleransı bulunan kişiler hangi gıdalardan ka&ccedil;ınmalı?

İnek s&uuml;t&uuml;, yumuşak ve işlenmiş peynirler, &ccedil;&ouml;kelek, lor, s&uuml;zme peyniri t&uuml;ketmemeliler. Laktoz int&ouml;leransı primer ve sekonder olarak iki şekilde g&ouml;r&uuml;lmektedir. Primer laktoz int&ouml;leransında v&uuml;cutta laktozu sindirebilecek laktaz enzimi hi&ccedil; bulunmaz ya da &ccedil;ok az miktarlarda bulunur ve bu da v&uuml;cuda giren laktozu sindirmeye yetmez. &Ouml;zellikle primer laktoz intoleransınız var ise bu gıdalara ek olarak krema, kaymak, tereyağı, margarin, s&uuml;t tozu, salep, s&uuml;tl&uuml; tatlılar ve mayonez gibi besinler de t&uuml;ketmemelisiniz. Sekonder laktoz int&ouml;leransı ise bağırsak mukozasının sorunu nedeniyle sonradan oluşan bir int&ouml;lerans t&uuml;r&uuml;d&uuml;r. Y&ouml;netimi daha kolaydır ve az miktarda laktozu sindirebilmektedir. Ancak her iki t&uuml;rde de yukarıdaki laktoz kaynaklarının uygun olanları diyetten elimine edilmelidir.

Sizce inek s&uuml;t&uuml;n&uuml;n eskisi kadar tercih edilmemesinin nedeni nedir?

Son d&ouml;nemdeki araştırmalar ve tartışmalar buna sebep olmuş olabilir. Ancak inek s&uuml;t&uuml;n&uuml;n de kendine &ouml;zel sağlıklı besin &ouml;ğeleri i&ccedil;erdiği ve deneyimlerin kişiden kişiye farklılık g&ouml;sterdiği unutulmamalıdır. Net olarak inek s&uuml;t&uuml;n&uuml; beslenmeden &ccedil;ıkarmak i&ccedil;in ise daha uzun d&ouml;nemli ve daha fazla insan &uuml;zerinde yapılmış klinik &ccedil;alışmalara ihtiya&ccedil; var.

Ke&ccedil;i ve inek s&uuml;t&uuml;n&uuml;n sağlık a&ccedil;ısından ne gibi farklılıkları mevcut?

Ke&ccedil;i s&uuml;t&uuml; inek s&uuml;t&uuml;nden daha az alerjendir. Ke&ccedil;i s&uuml;t&uuml;ndeki laktoz oranı, inek s&uuml;t&uuml;ne kıyasla biraz daha d&uuml;ş&uuml;kt&uuml;r. Bu y&uuml;zden bazı laktoz intoleransı olan insanlar ke&ccedil;i s&uuml;t&uuml;n&uuml; daha rahat t&uuml;ketebiliyor. Ke&ccedil;i s&uuml;t&uuml;ndeki yağ k&uuml;recikleri k&uuml;meleşmez, daha partik&uuml;ll&uuml;d&uuml;r. Dolayısı ile inek s&uuml;t&uuml;nden daha kolay sindirilir.

Vegan ya da vejeteryan olanlar i&ccedil;in de s&uuml;t konusu hassasiyet taşıyor. Bu tarz beslenenler insanlar hangi s&uuml;tleri t&uuml;ketebilir?

Bitkisel s&uuml;tler yani soya s&uuml;t&uuml;, badem s&uuml;t&uuml;, ceviz s&uuml;t&uuml;, hindistan cevizi s&uuml;t&uuml;,fındık s&uuml;t&uuml;, pirin&ccedil; s&uuml;t&uuml;, yulaf s&uuml;t&uuml; gibi s&uuml;tleri i&ccedil;ebilirler.

Ceket ve etek, Koton;  Yüzükler, Berrin Ozkan; Sürahi ile bardak, Hamm Design.

Şeker, sağlıklı beslenmede uzak durulması gerekenler listesinde başı &ccedil;ekiyor. Hangi s&uuml;t &ccedil;eşitleri şeker i&ccedil;ermiyor?

Aslında her şeker aynı değil. Sağlıklı beslenmede vurgulanan uzak durulması gereken şeker &ldquo;basit şeker&rdquo;dir. Diğer şeker t&uuml;rlerine &ouml;rnek vermek gerekirse meyve şekeri &lsquo;fruktoz&rsquo; s&uuml;t şekeri de &lsquo;laktoz&rsquo; dur. Eklenti şeker s&uuml;tlerde zaten bulunmamaktadır. Hayvansal s&uuml;tlerin kendi doğal yapısında laktoz mevcuttur. Bitkisel s&uuml;tler ise (badem s&uuml;t&uuml;, fındık s&uuml;t&uuml;, pirin&ccedil; s&uuml;t&uuml;&hellip;vb.) s&uuml;t şekeri olan laktozu i&ccedil;ermemektedir.

Belli hastalıkları olanların uzak durması gereken bir s&uuml;t &ccedil;eşidi var mı?

Laktoz intoleransı olan bireylerin yukarıda belirttiğimiz s&uuml;t ve grubundan uzak durması gerekmekte. Bunun dışında ise eğer badem, fındık, yulaf gibi alerjisi olan herhangi bir besin var ise o besinin s&uuml;t&uuml;n&uuml; t&uuml;ketmemeliler.

Fındık, soya, badem, yulaf, kinoa ve hindistan cevizi s&uuml;t&uuml;n&uuml;n faydalarından ve muhtemel zararlarından bahsedebilir misiniz?

Hayvansal protein, laktoz ve kolesterol i&ccedil;ermemeleri avantajları olarak sayılabilir. Vegan ve laktoz intoleransı olan bireylere uygun s&uuml;tler olmasına rağmen g&uuml;nl&uuml;k besin değerlerini karşılamada yeterli değildir.

Bitkisel s&uuml;tler ihtiya&ccedil; duyduğumuz değerleri karşılama konusunda yeterli mi sizce?

Soya s&uuml;t&uuml; diğer bitkisel s&uuml;tlere kıyasla protein i&ccedil;eriği daha fazla iken kalsiyum ve B vitamini i&ccedil;eriği daha az g&ouml;r&uuml;lmekte. Badem s&uuml;t&uuml;nde ise tersine protein i&ccedil;eriği az iken kalsiyum i&ccedil;eriği diğer s&uuml;tlere oranla daha fazla. Pirin&ccedil; s&uuml;t&uuml;nde ise diğer bitkisel s&uuml;tlere oranla karbonhidrat miktarı fazladır. Kalsiyum, fosfor, E, D ve B kompleks vitaminlerini i&ccedil;erir. Fakat protein miktarı olduk&ccedil;a d&uuml;ş&uuml;kt&uuml;r. Yani bitkisel s&uuml;t kullanıcılarının da s&uuml;t&uuml; &ccedil;eşitlendirmesi ve tek t&uuml;re odaklanmaması gerekir ki maksimum faydayı hepsinden sağlayabilsin.

S&uuml;t alternatiflerinin bazılarını evde kendimiz hazırlamamız m&uuml;mk&uuml;n m&uuml;?

Elbette m&uuml;mk&uuml;n. &Ccedil;oğunun hazırlanışı benzer olup suda bekledikten sonra s&uuml;zme y&ouml;ntemi ile ger&ccedil;ekleşir. Ancak hepsinin bekleme s&uuml;releri farklılık g&ouml;stermektedir.

Egzersiz yapmadan &ouml;nce ve yaptıktan sonra da t&uuml;ketilen &uuml;r&uuml;nler b&uuml;y&uuml;k &ouml;nem taşıyor. Bunun i&ccedil;in &ouml;nce ve sonrası olarak hangi s&uuml;t alternatifleri yağ yakımını kolay hale getirebiliyor?

Yeni nesil protein s&uuml;tleri, egzersiz &ouml;ncesi ve sonrası direk yağ yakımını kolay hale getirmese de egzersiz sırasında &ccedil;alışan kasların hızlı toparlanmasını sağlayarak egzersizin daha faydalı ve etkin olmasını sağlıyor.

S&uuml;t&uuml;n faydasını etkileyebilecek ve birlikte t&uuml;ketilmemesi gereken besinler var mı?

Protein kaynaklı kırmızı et, yumurta, balık gibi besinlerin kalsiyum kaynaklı s&uuml;t ile t&uuml;ketilmesi, i&ccedil;eriğindeki demirin emilmesini engelleyebilir.

İlerde hangi gıdalardan farklı s&uuml;t alternatifleri &uuml;retilebilir sizce?

S&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir yaşam i&ccedil;in daha bitkisel protein kaynaklarına y&ouml;nelmeyi bu kadar konuşurken, protein kaynağı olarak kurufasulye, nohut, mercimek gibi baklagillerin t&uuml;ketimini &ouml;nerirken sanıyorum baklagil unlarından sonra s&uuml;tleri de yapılacak.

Fotoğraf: &Ouml;zkan &Ouml;nal 
Moda Edit&ouml;r&uuml;: Tuğ&ccedil;e Bah&ccedil;ıvangil 
Sa&ccedil;: Mehmet G&uuml;m&uuml;ş 
Makyaj: Meryem Perilhou 
Moda Edit&ouml;r&uuml; Asistanı: Zekiye Karadağ 
Fotoğraf Asistanı: Abdullah Yazıcı

Bitkisel sütler mercek altında

Tags

Tavsiye edilen içerikler

MODA

Louis Vuitton 2024 Pre-Fall

LIFESTYLE

İstanbul boğazının büyüsünü keşfedin

MODA

Made in Türkiye

MODA

Hailey Bieber'ın stil tamamlayıcısı

SAAT

Yakın markaj: 2024 Watches & Wonder'ın öne çıkan saatleri

Be Well

Rosie Huntington-Whiteley’in form koruma sırları

GÜZELLİK

Dyson ve Trikolog Bridgette Hill'den saç bakım önerileri

GÜZELLİK

Sindirilebilir cilt bakım takviyeleri hakkında neler biliyoruz?