Geçtiğimiz gün hayatını kaybeden ve tiyatro dünyasının önemli isimlerinden Gülriz Sururi'yi L'Officiel Kasım sayısındaki röportajıyla anıyoruz. 

G&uuml;lriz Sururi&rsquo;den etkilenmemek m&uuml;mk&uuml;n değil. Usta tiyatrocu, T&uuml;rk tiyatrosu i&ccedil;in gen&ccedil;lik yıllarından itibaren yaptığı yeniliklerin yanında bug&uuml;n, var olmaya &ccedil;alışan gen&ccedil; tiyatroculara destek olmaya devam ediyor. Bu &ouml;zel G&uuml;lriz Sururi-Engin Cezzar Teşvik &Ouml;d&uuml;l&uuml; İKSV İstanbul Tiyatro Festivali&rsquo;nde sahiplerine ulaşacak. G&uuml;lr&uuml;z Suriri ile anlamlı teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml;n&uuml; konuşarak tiyatroda bir zaman yolculuğa &ccedil;ıktık.

Fotoğraf &Ouml;ZKAN &Ouml;NAL

Yazı PETEK KIRBOĞA

&nbsp;

İKSV ile birlikte gen&ccedil; tiyatrolara verdiğiniz G&uuml;lriz Sururi-Engin Cezzar Teşvik &Ouml;d&uuml;l&uuml;&rsquo;nden bahseder misiniz?

S&uuml;rekliliği olan bir teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml; bu, her yıl devam edecek. Engin Cezzar ile her zaman konuştuğumuz bir konuydu; &ldquo;Yaşlandık artık geriye bir şey bırakmalıyız ve bunun i&ccedil;in de mutlaka tiyatro olmalı.&rdquo; diyorduk. Eğitime &ccedil;ok &ouml;nem veriyoruz, daha sonra ger&ccedil;ekleşecek g&uuml;zel bir projemiz daha var. Fakat tiyatro i&ccedil;in nasıl bir şey yapacağımızı kararlaştıramamıştık. Ge&ccedil;en sene &ccedil;ok başarılı gen&ccedil; bir ekibin oyununu seyrettim. Yaptıkları iş ger&ccedil;ekten &ccedil;ok g&uuml;zeldi ve orada aklıma geldi: Oluşturulacak bir j&uuml;rinin se&ccedil;eceği yılın en başarılı gen&ccedil; ekibine teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml; verebiliriz. Bu proje i&ccedil;in en doğru adres olan İKSV ile işbirliğinde bulunmaya karar verdim. Gen&ccedil;lerin keşfedilmesine fayda sağlayacak bu projeyi İKSV ile ortak ger&ccedil;ekleştiriyoruz.

Teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml; tam olarak ne kazandıracak gen&ccedil;lere?

Bu teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml; 15 bin Dolar&rsquo;ın T&uuml;rk Lirası karşılığının gen&ccedil; ekiplere verilmesi anlamına geliyor. Bu sene bu teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml;n&uuml; iki tiyatroya paylaştırdık. Gen&ccedil; ekiplerin bu b&uuml;t&ccedil;elerle yine g&uuml;zel oyunlara ima atacaklarına ve daha geniş kitlelerle buluşacaklarına inanıyorum.

Bu yıl &ouml;d&uuml;l&uuml;n sahipleri hangi ekipler oldu?

&ldquo;D&ouml;n&uuml;ş&uuml;m&rdquo; adlı oyunlarındaki başarıları ve uzun yıllardır yılmadan g&ouml;sterdikleri d&uuml;zenli, azimli &ccedil;alışmaları nedeniyle Altkat Sanat Tiyatrosu ile bug&uuml;ne kadar sahneledikleri oyunlar ve bu yıl sahneye koydukları &ldquo;III. Richard&rdquo; oyunundaki başarılarından dolayı Altıdan Sonra Tiyatro-Kumbaracı50&rsquo;yi &ouml;d&uuml;le layık bulundu.

Etkilendiğiniz oyun hangisiydi peki?

O oyun Alt Kat Tiyatrosu&rsquo;nundu, Kafka&rsquo;nın &ldquo;D&ouml;n&uuml;ş&uuml;m&rdquo;d&uuml;. Bana bu &ouml;d&uuml;l&uuml; vermekte ilham veren de bu oyundu. Oyun ger&ccedil;ekten &ccedil;ok başarılı ve hala devam ediyor. Vaktiyle biz &ccedil;ok zor d&ouml;nemler yaşadık, ihtilal oldu, ordu kapatıldı, sokağa &ccedil;ıkma yasağı geldi, oyunumuz yasaklandı. O zor d&ouml;nemde bir sonraki projemizi nasıl ger&ccedil;ekleştireceğiz diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;rd&uuml;k, sponsorumuz da yoktu. Bu d&ouml;nemler aklıma gelince gen&ccedil;lere verilebilecek en g&uuml;zel &ouml;d&uuml;l&uuml;n bu olduğuna karar verdim. Tek kişiye &ouml;d&uuml;l vermek de başka bir se&ccedil;enek ama ben bir kişiye &ouml;d&uuml;l vermektense bir gruba vermeyi tercih ettim.

Gen&ccedil; tiyatroların oyunlarını takip ediyor musunuz?

Evet, yıllardan beri takip ediyorum. Beni &ccedil;ok şaşırtan anlar var. Mesela bir &ccedil;ocuğu izledim bir baktım bir dizide başrol oynuyor, sonra ortaya &ccedil;ıktı ki &ccedil;ocuk konservatuar mezunu, tiyatroda da dizide de &ccedil;ok başarılı. Birka&ccedil; &ouml;nemli isim var dizilerde de tiyatrolarda da oynayan, bu durum &ccedil;ok hoşuma gidiyor tabii. Diziden kazanıp tiyatroya yatırmalarını takdir ediyorum. Tiyatro zaten aşkla yapılan bir meslek. Sanatlar i&ccedil;erisinde de en &ouml;nemlisi &ccedil;&uuml;nk&uuml; insanla karşı karşıyasınız; başka hi&ccedil;bir sanat dalında b&ouml;yle değil, bale veya operada bile. Bug&uuml;n gen&ccedil;ler tiyatrolar a&ccedil;ıyor ve oynuyor bu &ccedil;ok umut verici bir durum. İstenince yapılıyor, halk da bunun karşılığını veriyor.

Uzun yıllar bu mesleği yaparken bir&ccedil;ok şey yaşadınız. Bug&uuml;nle ilk başladığınız zamanın repertuarlarını karşılaştırdığınızda, mesela metin se&ccedil;mek gibi, ne tarz farklılıklar var?

Her şeyde olduğu gibi &ccedil;ağ değişiyor, yenileniyor, kendini tekrarlamaktan vazge&ccedil;iyor. Klasiklerimiz var, d&uuml;nyanın da bizim de ama &ccedil;ağın değişimini g&ouml;rebiliyorum. Eskiden oyunlar daha teatraldi. Şimdi &ccedil;ok daha fazla &ccedil;ağdaş oyunculuk hakim, onu g&ouml;r&uuml;yorum. Rejis&ouml;rler, &ccedil;ok farklı atılımlarda bulunuyor, değişik y&ouml;ntemler deniyorlar. Bu denenenlerin bazılarını &ccedil;ok beğeniyorum ama sadece ilgin&ccedil; olması i&ccedil;in oyuncuyu amuda kaldırmak gibi şeyler yapanlar da var. Amuda kalkması oyuna bağlanmıyor, bir amacı olmuyor; bu tarz oyunları beğenmiyorum. Yani, kuş kondurmak isteyenlerimiz de var hala, eskiden de vardı, bu değişmiyor. Bence bunun sebebi kendilerine g&uuml;venmemeleri, ne yaptıklarından emin olmamaları. Halbuki tiyatronun bunların hi&ccedil;birine ihtiyacı yok; &ccedil;ok &uuml;nl&uuml; y&ouml;netmenlerin s&ouml;ylediği gibi &ldquo;Bir ışık, bir insan, bir metin, bu kadarı yeter.&rdquo;

Siz hocalık yapıyor musunuz?

Bir d&ouml;nem yaptım. Rastlantı eseri Marmara &Uuml;niversitesi&rsquo;nin tiyatro b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; başlattım. Benden oyunculuk dersi vermemi istediler ve gittiğimde ellerinde hi&ccedil;bir şey yoktu. Sanat, tiyatro, resim, mimarlık ve moda gibi bir&ccedil;ok branşı olan bir &uuml;niversite Marmara &Uuml;niversitesi. Ben de tiyatro eğitmeni se&ccedil;mek i&ccedil;in karma bir se&ccedil;ki yaptım, &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k ilgi g&ouml;rd&uuml;. Aralarından yirmi kişilik bir grup se&ccedil;tim, daha fazla kişinin ders vermesi m&uuml;mk&uuml;n değildi. Onlarla beraber oyunlar da koydum, &ccedil;ok g&uuml;zeldi. Sonra, Ankara Devlet Tiyatrosu&rsquo;nda &ldquo;Fosforlu Cevriye&rdquo;yi sahneye koymak i&ccedil;in ayrılmak zorunda kaldım. Oyun, Ankara&rsquo;da beş sene oynadı, o d&ouml;nem hocalığı bıraktım. Bir amacım da &ldquo;Fosforlu Cevriye&rdquo;yi burada yeniden sahneleyebilmek.

&ldquo;Keşanlı Ali Destanı&rdquo; ile ilgili bir yazı okumuştum. O d&ouml;nem yaptığınız oyunlar &ccedil;ok yenilik&ccedil;iydi, daha &ouml;nce yapılmamış olanı yapmıştınız. Biraz anlatır mısınız?

&Ccedil;ok şanslıydık, &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k sanat&ccedil;ıların kitaplarını oynama fırsatı bulduk. Haldun Taner, Yaşar Kemal, G&uuml;ng&ouml;r Dilmen ve daha bir&ccedil;okları. B&ouml;ylelikle, yerli oyun oynamada bir rekor kırdık. Ve yıllarca bu rekor hi&ccedil;bir &ouml;zel tiyatro tarafından kırılmadı. O zaman &ccedil;ok farklıydı, 1960&rsquo;lar; ilk başta ihtilal olunca &ccedil;ok sevindik ne olduğunu anlayamadan sonrasında da &ccedil;ok &uuml;z&uuml;ld&uuml;k ama o arada &ouml;zg&uuml;rce kendini ifade edebildi insanlar. Sonra, 1971 ihtilali oldu, biz de &ldquo;Hair&rdquo; m&uuml;zikalini oynuyorduk. B&uuml;t&uuml;n d&uuml;nyayla beraber savaşa karşı, &ldquo;Savaşma, seviş!&rdquo; sloganını atan bir oyun oynuyoruz ve o sırada askeri ihtilal oluyor. Gece yasağı koydular ve oyunu erken saatlerde sergilemek zorunda kaldık. Buna rağmen, varımızı yoğumuzu verdik ve oyun &ccedil;ok sevildi. İtalya ve İngiltere&rsquo;yle aynı zamanda perdesini a&ccedil;tı. İtalya&rsquo;dan ışık d&uuml;zeni i&ccedil;in malzemeler getirdik; diskolarda bile olmayan sesler ve m&uuml;zikler kullandık. Bir de Amerikalı bir koreografla &ccedil;alıştık. Muhteşem bir m&uuml;zikaldi. &Ccedil;ağın &ccedil;ok ilerisinde işler yaptık ger&ccedil;ekten.

Prod&uuml;ksiyonları siz mi yapardınız?

Evet, prod&uuml;ksiyonu biz &uuml;stleniyorduk. Seyircimizden aldığımızı hep seyircimize geri verdik daha b&uuml;y&uuml;k oyunlar sunarak. Tiyatrolar yaşıyordu, Kenter Tiayatrosu, Dormen Tiyatrosu, başka bir sınıfta olsa da Dostlar Tiyatrosu. Sponsorluklar 1985 gibi icat oldu. Prod&uuml;ksiyonu kendimiz yapmak &ccedil;ok g&uuml;zeldi. İstanbul&rsquo;da n&uuml;fus &ccedil;ok k&uuml;&ccedil;&uuml;kt&uuml; ama okur yazar oranı &ccedil;ok y&uuml;ksekti. Engin Cezzar &ldquo;Macbeth&rdquo;i sahnelediği zaman, İstanbul n&uuml;fusu iki milyonken, iki y&uuml;z bin tiyatro seyircisi vardı. 80&rsquo;li yıllara geldiğimizde, n&uuml;fus &ccedil;ok daha fazlaydı ama iki y&uuml;z binden fazla tiyatro seyircisi yoktu.

Teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml;n&uuml; ne zaman vereceksiniz?

Kasım&rsquo;ın ilk g&uuml;nlerine hep birlikte bir yemek yiyeceğiz ve ekiplere &ouml;d&uuml;llerini takdim edeceğiz.&nbsp;İKSV&rsquo;de son toplantımızı yaptık, se&ccedil;ici kurulla birlikte. Bu se&ccedil;ici kurul oyunları izleyerek teşvik &ouml;d&uuml;l&uuml;n&uuml;n kime verileceğine karar veriyor. J&uuml;ri, Sel&ccedil;uk Y&ouml;ntem, Tilbe Saran, Mert Fırat ve Se&ccedil;kin Selvi. Hem eleştirmen, hem &ccedil;evirmen, hem oyuncu, sanata yıllarını vermiş &ccedil;ok sevdiğim isimlerden oluşturuyor se&ccedil;ici kurul. Bir de İKSV&rsquo;den Leman Yılmaz ve genel m&uuml;d&uuml;r G&ouml;rg&uuml;n Taner var. Kasım sonunda bu ekipler İKSV&rsquo;nin d&uuml;zenliği Tiyatro Festivali&rsquo;nde bir oyun sergileme imkanı da bulacaklar. &Ccedil;ok daha &ouml;zg&uuml;r d&uuml;ş&uuml;necekler ve g&uuml;zel oyunlar sergileyecekler diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum. Bana da &ccedil;ok huzur veriyor. Eşim Engin Cezzar gitmeden &ouml;nce bunu kararlaştırabilsek daha g&uuml;zel olurdu ama tiyatroya katkı sağlamanın en g&uuml;zel şekli bu diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum. Hayatı tiyatroyla ge&ccedil;miş insanlarız biz. Engin benim i&ccedil;in diyordu ki &ldquo;G&uuml;liz&rsquo;in &ouml;ncesi tiyatroysa sonu da tiyatro olacaktır mutlaka.&rdquo; Nitekim, sahneye &ccedil;ıkmayı bıraktım ama tiyatroyu hi&ccedil; bırakmadım.

Peki yeniden oynamak istiyor musunuz?

Yok, hayır. Zamanında bıraktım, onun i&ccedil;in bug&uuml;n varım diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum. On sekiz sene &ouml;nce fizik olarak &ccedil;ok daha iyi, olgunlaşmış donanımlı bir tiyatrocu olarak bıraktım. Daha yapacak &ccedil;ok işim de vardı ama arkadan gen&ccedil;ler geliyor, onlara imkan tanımak lazım. Bırakılmış olmaya dayanamayacağım i&ccedil;in b&ouml;yle yapmış olmaktan &ccedil;ok memnunum. &Ouml;te yandan, y&ouml;netmenlik ve yazarlığa devam ediyorum.

Ustalara &ccedil;ok ihtiya&ccedil; var tabii, yeniden bir oyun y&ouml;netecek misiniz?

Evet, biz de başladığımızda ustalara &ccedil;ok &ouml;nem veriyorduk fakat bir yerden sonra yeni bir atılım yapılması gerekiyordu ve bunu yapmıyorlar diye biraz kızıyordum. Her kuşak arasında bu ka&ccedil;ınılmaz, şimdi de olacaktır. Onun i&ccedil;in bana &ccedil;ağdaş kadın diyorlar galiba. Gen&ccedil;lerle birlikte olmaktan &ccedil;ok hoşlanıyorum, mesleği gen&ccedil;lerden izlemeyi &ccedil;ok seviyorum. Y&ouml;netmen olarak &ccedil;alışmayı istiyorum.

Sizin &ldquo;ustam&rdquo; dediğiniz, hayranlık duyduğunuz kim vardı?

Muhsin Ertuğrul tarafından konservatuara se&ccedil;ildiğim zaman Cahide Sonku vardı şehir tiyatrosunda. Konservatuar &ouml;ğrencilerine haftada iki prova izleme şartı konmuştu ve o provalar sırasında Cahide Sonku&rsquo;ya aşık oldum, idol&uuml;md&uuml;. &Ccedil;ok şanslı biriymişim, babam beni Ankara&rsquo;ya turneye g&ouml;t&uuml;rd&uuml; ve birka&ccedil; role &ccedil;ıktım. O zamanlar L&uuml;tfi Ay diye bir eleştirmen vardı, Allah rahmet eylesin; bir yazı yazmıştı hakkımda: &ldquo;&Ccedil;ok yetenekli bir gen&ccedil; kız ama keşke Cahide Sonku&rsquo;nun etkisinde kalmasa.&rdquo; diye. Benim i&ccedil;in ger&ccedil;ekten &ccedil;ok olumlu bir eleştiri oldu bu; kendimi toparlayıp, kendi stilimi bulmaya karar verdim.

Unutulmaz bir isimdi Cahide Sonku, neler s&ouml;ylersiniz onunla ilgili?

&Ccedil;ok etkileyici bir oyuncuydu. &Ccedil;ok da g&uuml;zeldi. Onunla ilgili bir oyun yapıldı ama hakkını yediler, olmadığı biri gibi yansıttılar. O d&ouml;nem şikayette bulunmuştum.

Türk tiyatrosunun acı kaybı

Tags

Tavsiye edilen içerikler

Be Well

Rosie Huntington-Whiteley’in form koruma sırları

GÜZELLİK

Dyson ve Trikolog Bridgette Hill'den saç bakım önerileri

GÜZELLİK

Sindirilebilir cilt bakım takviyeleri hakkında neler biliyoruz?

MODA

Yaz safarilerinin yıldızı

MODA

1920’lerden ilhamla: Caz Çağı estetiği

HOMMES

L'Officiel Hommes ilkbahar kapak yıldızı: Şükrü Özyıldız

LIFESTYLE

Boatsy Türk denizlerini dünyaya tanıtacak

MODA

Canlı: Christian Dior 2024 Sonbahar